Σύμφωνα με το National Sleep Foundation, οι σκύλοι περνούν περίπου το ήμισυ της ημέρας (ή, πιο συγκεκριμένα, 12 έως 14 ώρες κάθε 24ωρου κύκλου) κοιμώμενοι.
Τα κουτάβια, τα μεγαλύτερα σκυλιά και ορισμένες φυλές κοιμούνται ακόμη παραπάνω (18 με 20 ώρες). Με όλον αυτόν τον ύπνο, είναι εύκολο να αναρωτιόμαστε αν τα σκυλιά ονειρεύονται όπως κάνουν οι άνθρωποι.
Ονειρεύονται οι σκύλοι;
Για τον Matt Wilson, έναν νευροεπιστήμονα που μελετά τη μνήμη και τη μάθηση στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλά ζώα ονειρεύονται. Τα σκυλιά και άλλα ζώα, στην πραγματικότητα δεν είναι τόσο διαφορετικά από εμάς όταν πρόκειται για ορισμένες πτυχές του ύπνου.
«Όταν εξετάζετε τη δομή του εγκεφάλου, όταν κοιτάζετε τη φυσιολογία του ύπνου, την εγκεφαλική δραστηριότητα που συνεχίζεται, την ισοδυναμία των καταστάσεων ύπνου, είναι όλα πολύ συγκρίσιμα στα θηλαστικά», λέει ο Wilson,. Οι άνθρωποι, τα σκυλιά και όλα τα άλλα θηλαστικά βιώνουν REM (Rapid Eye Movement- Ύπνος γρήγορων κινήσεων των ματιών), τον ύπνο, κατά τον οποίο βιώνουμε όνειρα. Όλοι έχουμε επίσης παρόμοια υψηλά επίπεδα εγκεφαλικής δραστηριότητας σε αυτό το στάδιο του ύπνου και έχουμε μια δομή του εγκεφάλου που ονομάζεται Pons Varolii. Η Pons Varoli, παραλύει τους κύριους μύες μας κατά τη διάρκεια του REM ύπνου για να μας κρατήσει σχετικά ακίνητους κατά τη διάρκεια των ονείρων. Καθώς δεν μπορούμε να συνομιλήσουμε με τα σκυλιά και να συγκρίνουμε τα όνειρά τους με τα δικά τους, είναι δύσκολο να πούμε με βεβαιότητα αν ονειρεύονται όπως εμείς. Αλλά το 2001, ο Wilson προσπάθησε με ένα πείραμα πού έκανε να το ανακαλύψει. «Έριξε μια ματιά» στον εγκέφαλο αρουραίων ενώ κοιμόντουσαν.
Ο Wilson κατέγραψε τη δραστηριότητα των νευρώνων των αρουραίων και των εγκεφαλικών κυττάρων, καθώς έτρεχαν μέσα από ένα λαβύρινθο και είδε ότι τα κύτταρα “πυροδοτήθηκαν” με ένα ξεχωριστό μοτίβο. Όταν εξέτασε τη δραστηριότητα των νευρώνων και πάλι ενώ οι αρουραίοι ήταν σε ύπνο REM, είδε ακριβώς το ίδιο πρότυπο δραστηριότητας, συμβαδίζοντας με σχεδόν την ίδια ταχύτητα όπως όταν οι αρουραίοι ήταν ξύπνιοι. Οι εγκέφαλοι των αρουραίων επαναλάμβαναν το ταξίδι τους και κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Ο Wilson προσπάθησε ένα παρόμοιο πείραμα μερικά χρόνια αργότερα, αυτή τη φορά καταγράφοντας δραστηριότητα τόσο στο ίδιο μέρος του εγκεφάλου που είχε εξετάσει το 2001 (τον ιππόκαμπο) όσο και στον οπτικό φλοιό, το τμήμα του εγκεφάλου που επεξεργάζεται τις οπτικές πληροφορίες. Και πάλι, οι νευρώνες των αρουραίων πυροδότηθηκαν στις ίδιες ακολουθίες κατά τη διάρκεια του ύπνου όπως όταν οι αρουραίοι ήταν στο λαβύρινθο, επαναλαμβάνοντας τα γεγονότα της ημέρας. Και αυτή τη φορά, οι επαναλήψεις συντονίστηκαν και στα δύο μέρη του εγκεφάλου που κοιτούσε ο Wilson, αντανακλώντας την ίδια εμπειρία.
Όταν ο ιππόκαμπος επανέλαβε αυτές τις μικρές ακολουθίες, ο οπτικός φλοιός επανέλαβε επίσης τις αντίστοιχες οπτικές αντιλήψεις”, λέει ο Wilson. “Έτσι το ζώο κυριολεκτικά είδε αυτό που επαναλαμβανόταν από τη μνήμη. Για μένα, αυτό αποτελεί τα απαραίτητο συστατικό για να αναφερθώ σε αυτό ως το όνειρο των ζώων. Βιώνουν τα πράγματα και επίσης αντιλαμβάνονται τι ήταν αυτές οι εμπειρίες.”
Σε μια άλλη έρευνα του Pr. Michel Jouvet που έγινε σε γάτες βρέθηκαν και άλλες αποδείξεις ότι τα ζώα ονειρεύονται. Eμπόδισε τις γάτες να παραλύσουν – είτε χημικά είτε με την αφαίρεση του Pons Varolii – κατά τη διάρκεια του ύπνου για να δει τι θα συνέβαινε. Ενώ έμειναν σε ύπνο REM, οι γάτες δεν ήταν ήρεμες, όπως συνήθως. Στην πραγματικότητα σηκώθηκαν, περπάτησαν και κουνούσαν τα κεφάλια τους σαν να προσπαθούσαν να εντοπίσουν κάτι. Ορισμένες επιτέθηκαν σε αόρατα αντικείμενα, σαν να ήταν ποντίκια που τα κυνηγούσαν.
Βλέπουμε ότι ο ύπνος και οι λειτουργίες του, και πολύ πιθανόν και τα όνειρα, είναι κάτι που υπάρχει σε ολόκληρο το ζωικό βασίλειο’’, λέει ο Wilson.
Τι ονειρεύονται τα σκυλιά;
Η έρευνα με τους αρουραίους και τις γάτες δείχνει ότι τα όνειρα των ζώων είναι για τα πράγματα που κάνουν τα ζώα όταν δεν κοιμούνται. “Οι εμπειρίες των ονείρων μπορούν να αναχθούν σε πραγματικές εμπειρίες”, λέει ο Wilson. “Είναι μνήμη που χρησιμοποιείται για να συνθέσει το περιεχόμενο των ονείρων”. Στην περίπτωση αυτή, οι σκύλοι πιθανόν ονειρεύονται τις καθημερινές τους εμπειρίες, όπως το να κυνηγούν μπάλες, να παίζουν με τους ανθρώπους τους και να εξερευνούν το περιβάλλον τους.
Το περιεχόμενο με βάση τη μνήμη και την εμπειρία των ονείρων μας δίνει μια ένδειξη για το γιατί τα ζώα έχουν όνειρα. “Τα όνειρα δημιουργούντα από αναμνήσεις και εμπειρίες, αλλά δεν είναι απλά μνήμη της εμπειρίας”, λέει ο Wilson. Οι επαναλήψεις συχνά διασπώνται σε μικρά κομμάτια που συναρμολογούνται με διαφορετικούς τρόπους. Δημιουργούν, λέει, “νέες σκηνές που χτίστηκαν από παλιό περιεχόμενο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να μεταδώσει, να τονίσει, ή να δώσει κάπως κάποιο νόημα”.
Όπως γίνονται οι ταινίες στον κινηματογράφο, ο Wilson σκέφτεται ότι τα όνειρα είναι μνήμες κομμένες σε κομμάτια και ξανά συναρμολογημένες σε χρήσιμες σκηνές που βοηθούν τα ζώα να μάθουν για τις εμπειρίες τους και το περιβάλλον τους.
Θα πρέπει να ξυπνήσετε ένα σκύλο που ονειρεύεται;
Όταν ο σκύλος σας είναι σε ύπνο REM (συσπώνται οι μύες του και κινούνται γρήγορα τα βλέφαρα του), είτε ονειρεύεται είτε όχι, είναι καλύτερο να τον αφήσετε συνεχίσει τον ύπνο του. Δεν είναι κακό που θα διακόψετε το όνειρο του, αλλά το απότομο «τράβηγμα» ενός σκύλου από τον ύπνο REM, μπορεί να είναι έντονο για εκείνον, γεγονός που μπορεί να του προκαλέσει σύγχυση ή ακόμα και επιθετική αντίδραση. Στην τελική, διακόπτετε ένα σημαντικό μέρος του κύκλου του ύπνου και του στερείτε την ξεκούραση του.
Όνειρα ή πρόβλημα υγείας;
Όταν ένας σκύλος βρίσκεται σε ύπνο REM, μπορεί να παρατηρήσετε ότι σπρώχνει τα πόδια του, φωνάζει ή κάνει άλλους θορύβους. Αυτές είναι φυσιολογικές αντιδράσεις. Οι μικρότεροι μύες δεν παραλύουν κατά τη διάρκεια του ύπνου REM όπως οι κύριοι μύες και αυτές οι κινήσεις μπορεί να δείχνουν ότι ο σκύλος σας βλέπει όνειρο.
Οι σκύλοι παρουσιάζουν περισσότερη κίνηση στον ύπνο τους από τα υπόλοιπα ζώα, γι ‘αυτό συνήθως θα κουνήσουν και τα άκρα τους εκτός από τα βλέφαρα τους”, λέει ο κτηνίατρος Joan Hendricks, κοσμήτορας της Σχολής Κτηνιατρικής στο Πανεπιστήμιο Πενσυλβανία.
Μην ανησυχείτε ότι μπορεί να μπερδέψετε την συμπεριφορά του σκύλου σας κατά τη διάρκεια του ύπνου, με μια πιο σοβαρή ιατρική κατάσταση. “Η συνηθισμένη συμπεριφορά ύπνου στα σκυλιά είναι αρκετά δραματική, αλλά τελείως διαφορετική από μια κρίση”, λέει ο Hendricks. Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, οι κινήσεις του σώματος τείνουν να γίνονται πιο γρήγορα και πιο έντονα, και σε αντίθεση με έναν γεμάτο όνειρα υπνάκο, δεν μπορείτε να επαναφέρετε έναν σκύλο από μια κρίση φωνάζοντας το όνομά του.
Μια διαταραχή ύπνου όπως η διαταραχή συμπεριφοράς REM είναι επίσης πολύ διακριτή. “Αυτό γίνεται αντιληπτό όταν δεν έρχεται πλήρως η συνηθισμένη παράλυση”, λέει ο Hendricks. Όπως και οι γάτες στα πειράματα, τα ζώα με αυτή τη διαταραχή θα σηκωθούν και θα περπατήσουν ενώ κοιμoύνται ακόμα. Αυτό είναι σίγουρα μια πιο ακραία συμπεριφορά από το τίναγμα των ποδιών ή το κούνημα της ουράς ή των βλεφάρων. Αν νομίζετε ότι ο σκύλος μπορεί να αντιμετωπίζει μια διαταραχή ύπνου ή κάποιο άλλο ιατρικό ζήτημα, απευθυνθείτε στον κτηνίατρό σας για να σας βοηθήσει να διαγνώσετε το πρόβλημα και να καταλήξετε σε ένα σχέδιο για να διατηρήσετε το κατοικίδιο σας ασφαλή.
Επιμέλεια άρθρου: Αργυρώ Μακρή
