Καθώς γράφω αυτό το άρθρο, μία σκέψη γυρίζει συνεχώς στο μυαλό μου: «Ο κόσμος των σκύλων δεν σταματάει ποτέ να με εκπλήσει!».
Φανταστείτε πως βρίσκεστε σε οποιαδήποτε χώρα του κόσμου και ξαφνικά μπορείτε να επικοινωνήσετε με τους πολίτες της. Αυτό ακριβώς μπορούν και κάνουν οι σκύλοι χρησιμοποιώντας τα «σήματα ηρεμίας» ως μία μη λεκτική γλώσσα επικοινωνίας. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως ένας σκύλος από την Θεσσαλονίκη αν βρεθεί στην Ισπανία, θα επικοινωνήσει με έναν τοπικό σκύλο ακριβώς όπως κάνει καθημερινά με τον «φίλο» του που συναντιούνται στην βόλτα.
Τα σήματα ηρεμίας (Calming Signals στα Αγγλικά) μελετήθηκαν και καταγράφηκαν για πρώτη φορά από την Νορβηγίδα εκπαιδεύτρια Turid Rugaas. Αποτελούνται από μία σειρά συμπεριφορών που κάνουν οι σκύλοι μας για να αποφύγουν κινδύνους, να κατευνάσουν το περιβάλλον, είτε αυτό απαρτίζεται από σκύλους είτε από ανθρώπους (!), και γενικότερα να διαχειριστούν καταστάσεις που περιλαμβάνουν ένταση ή/και φόβο. Τα σήματα ηρεμίας λειτουργούν προς δύο κατευθύνσεις. Αρχικά το σκυλάκι που τα κάνει επικοινωνεί σε άλλους ανθρώπους και σκύλους πως το ίδιο δεν αποτελεί απειλή άρα δεν έχουν λόγο να είναι σε ένταση. Σε δεύτερο χρόνο βοηθάει τον εαυτό του να χαλαρώσει και να διαχειριστεί την κατάσταση. Πάμε να δούμε μερικά παραδείγματα:
Τα παραπάνω είναι κάποια παραδείγματα από σήματα ηρεμίας και σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως κάθε φορά που ο σκύλος μας κάνει ένα από τα παραπάνω είναι αγχωμένος. Παρόλα αυτά αν τον παρατηρήσουμε προσεκτικά θα δούμε πως σε κάποιες καταστάσεις, όπως όταν υψώνουμε τον τόνο της φωνής μας ο σκύλος μας θα κάνει κάποιο από τα παραπάνω σήματα σε μία προσπάθεια να μας δείξει πως δεν αποτελεί απειλή. Ο πιο εύκολος τρόπος για να αρχίσετε να τα παρατηρείτε είναι να εστιάσετε στα 2-3 που είναι πιο εμφανή:
- Χασμουρητό
- Αποστροφή του βλέμματος
- Γρήγορο γλύψιμο της μύτης
Το επόμενο βήμα είναι να καταγράψετε ποιες καταστάσεις στο περιβάλλον ή ποιες συμπεριφορές σας φέρνουν τον σκύλο σας σε δύσκολη θέση και αναγκάζεται να κάνει σήματα ηρεμίας για να το επικοινωνήσει. Οπλισμένοι με γνώση μπορείτε σε δεύτερο χρόνο είτε να τροποποιήσετε αυτές τις καταστάσεις είτε να διδάξετε στον σκύλο σας πως δεν αποτελούν κίνδυνο.
Πέρα από το ηθικό ζήτημα που εγείρεται όταν ένας σκύλος είναι μόνιμα σε κατάσταση άγχους – φόβου, το οποίο είναι αδιαμφισβήτητης σημασίας, υπάρχει και ένα θέμα αποτελεσματικότητας. Ένας αγχωμένος σκύλος, ένας σκύλος δηλαδή με υψηλά επίπεδα κορτιζόλης, δεν είναι σε θέση να επεξεργαστεί τις πληροφορίες και τελικά να μάθει – εκτελέσει αποτελεσματικά. Συνεπώς, όσο και αν προσπαθείτε να τον εκπαιδεύσετε, αν δεν χτίσετε ένα πλαίσιο στο οποίο θα είναι ασφαλής, τα αποτελέσματα θα είναι πάντα μέτρια.
Ξεκινήστε να παρατηρείτε τους σκύλους σας και τις καταστάσεις που τους βάζουν σε δύσκολη θέση. Είναι το πρώτο βήμα για να βελτιώσετε την σχέση σας.
Γιάννης Διονυσόπουλος
*Στο βίντεο που ακολουθεί η Turid μιλάει για τα σήματα ηρεμίας ενώ υπάρχουν και κάποια στιγμιότυπα με voice over σχολιασμό για να γίνουν περισσότερο κατανοητά.
