Για πολλά χρόνια, μη καταρτισμένοι εκπαιδευτές σκύλων και κηδεμόνες πίστευαν πως διαφορετικές ράτσες σκύλων μαθαίνουν με διαφορετικό τρόπο. Κατά συνέπεια, το μέγεθος και το ταμπεραμέντο του σκύλου τους «οδηγούσε» στην χρήση αρκετής ή ακόμα και υπερβολικής βίας. Είναι άλλωστε γνωστό πως αν κάποιος δεν καταλαβαίνει κάτι και τον χτυπήσεις αυξάνονται σημαντικά οι γνωστικές του δεξιότητες ενώ η μνήμη λειτουργεί πιο αποτελεσματικά… Σοβαρά τώρα;
Ευτυχώς, με το πέρασμα του χρόνου, κηδεμόνες και νέοι εκπαιδευτές, οι οποίοι αναζητούν πιο αποτελεσματικούς τρόπους επικοινωνίας με τα ζώα, εστιάζουν στις επιστημονικές αρχές που διέπουν αυτό που κοινότυπα αποκαλούμε «εκπαίδευση σκύλου». Μία από τις μεθόδους μάθησης είναι η συνειρμική η οποία περιγράφει τον συσχετισμό που δημιουργείται μεταξύ μιας συμπεριφοράς που κάνει ο σκύλος μας και μιας κατάστασης που ακολουθεί (συνέπεια). Περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον καθηγητή πανεπιστημίου B.F. Skinner την δεκαετία του ‘40 και αποτελεί μέχρι σήμερα την βάση της συμπεριφορικής για ζώα και ανθρώπους!
Η συνειρμική μάθηση (operant conditioning) χωρίζεται σε δύο μεγάλες ενότητες. Την επιβράβευση (reinforcement) και την διόρθωση (punishment). Η πρώτη συμβαίνει όταν μία συμπεριφορά ακολουθείται από ένα ερέθισμα το οποίο αυξάνει την πιθανότητα επανάληψης της αρχικής συμπεριφοράς. Αντίθετα, κατά την διόρθωση, το ερέθισμα που ακολουθεί την συμπεριφορά έχει ως στόχο να μειώσει την επαναληψιμότητα της αρχικής συμπεριφοράς. Επιπρόσθετα, τόσο η ενίσχυση όσο και η διόρθωση χωρίζονται σε αρνητική και θετική ανάλογα με το αν προσθέτουμε ή αφαιρούμε κάτι από το περιβάλλον του σκύλου μας. Δείτε τον παρακάτω πίνακα:
R+ | Θετική ενίσχυση | Ο Rover κάθεται και του δίνω μία λιχουδιά. Προσθέτω δηλαδή κάτι ευχάριστο (ενίσχυση) στο περιβάλλον του για να αυξήσω την πιθανότητα να ξανακάνει την επιθυμητή συμπεριφορά «κάτσε» |
R- | Αρνητική ενίσχυση | Φωνάζω βίαια τον Rover μέχρι την στιγμή που εκτελεί (άτσαλα και καθυστερημένα) την εντολή και κάθεται. Αφαιρώ δηλαδή κάτι δυσάρεστο από το περιβάλλον του σκύλου (την δυνατή φωνή μου) για να αυξήσω την πιθανότητα να ξανακάνει την επιθυμητή συμπεριφορά «κάτσε» |
P+ | Θετική διόρθωση | Ζητάω από τον Rover να καθίσει, αυτός δεν εκτελεί και εγώ με την σειρά μου τον χτυπάω. Προσθέτω δηλαδή κάτι δυσάρεστο (αναποτελεσματικό και παράνομο) στο περιβάλλον του σκύλου για να διορθώσω την ανυπακοή του. |
P- | Αρνητική διόρθωση | Πριν βγούμε από το σπίτι, ζητάω από τον Rover να καθίσει, αυτός δεν εκτελεί και εγώ με την σειρά δεν του επιτρέπω να βγει. Αφαιρώ δηλαδή κάτι ευχάριστο από το περιβάλλον του σκύλου (την πρόσβαση του έξω) για να μειώσω την πιθανότητα μη εκτέλεσης. της εντολής. |
Στην μάθηση μέσω θετικής ενίσχυσης, την οποία πολλοί αποκαλούν εσφαλμένα «θετική εκπαίδευση», χρησιμοποιούμε πάντα θετική ενίσχυση και σπανίως αρνητική διόρθωση.
Οι τεχνικές αρνητικής ενίσχυσης (R-) και θετικής διόρθωσης (P+) θεωρούνται αναξιόπιστες, αναποτελεσματικές και ιδιαίτερα επικίνδυνες λόγω του απρόβλεπτου χαρακτήρα τους. Παράλληλα, καταστρέφουν την σχέση ασφάλειας που πρέπει πάντα να υπάρχει μεταξύ κηδεμόνα και σκύλου.
Κλείνοντας, θα πρέπει να αποσαφηνίσουμε πως οι θεωρίες μάθησης ισχύουν για όλα τα πλάσματα και σίγουρα δεν περιορίζονται μόνο σε κάποια ζώα ή σε κάποιες ράτσες σκύλων. Συνεπώς, είναι τουλάχιστον ημιμαθές και επικίνδυνο όταν κάποιος ισχυρίζεται πως ένα Doberman χρειάζεται άλλη προσέγγιση από ένα Κανίς, την στιγμή που και τα δύο μαθαίνουν ακριβώς με τον ίδιο τρόπο και την ίδια ταχύτητα όπως ένα παιδάκι 2 ετών!
Κλείνουμε το άρθρο με δύο βίντεο. Το πρώτο είναι δικό μας και αναφέρεται στον μύθο του κυρίαρχου σκύλου https://www.youtube.com/watch?v=E3-Ftq2yftM
ενώ το δεύτερο δείχνει πως με την χρήση θετικής ενίσχυσης και χωρίς καταστολή μία τίγρης δέχεται οικειοθελώς να της πάρουν αίμα https://www.youtube.com/watch?v=yDGEuihopWs
Όπως πάντα.. Καλές εκπαιδεύσεις!
Γιάννης Διονυσόπουλος